Płatna i bezpłatna przerwa w pracy – kiedy i komu przysługuje?

Nowelizacja Kodeksu pracy, która wejdzie w życie w 2023 roku, zapewni pracownikom dodatkowe płatne przerwy. Ile trwają aktualne? Czy są płatne? Sprawdź, które przerwy wlicza się do czasu pracy, a które przysługują tylko niektórym grupom pracowników.

1. Obowiązkowe przerwy w pracy
2. Nieobowiązkowa przerwa w pracy
3. Przerwy w pracy przy komputerze
4. Przerwy w pracy w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia
5. Przerwy w pracy dla osób niepełnosprawnych
6. Przerwy w pracy dla matek karmiących
7. Przerwy w pracy dla pracowników młodocianych
8. Dodatkowe pytania o przerwy w pracy
   1. Przerwy w pracy na niepełnym etacie
   2. Płatna przerwa na umowie zlecenie
   3. Godziny przerw śniadaniowych i obiadowych
   4. Opuszczenie miejsca pracy podczas przerwy

Obowiązkowe przerwy w pracy w Kodeksie pracy w 2023 roku

15-minutowa przerwa w pracy, nazywana śniadaniową, przysługuje pracownikom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi minimum 6 godzin. Aktualnie nie ma znaczenia, czy pracownik pracuje 6, 8, 10 czy 12 godzin – ma prawo do kwadransa przerwy.

• Art. 134 § 1 pkt 1 k.p. nie zmieni bieżącego porządku – jeśli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, to pracownik może skorzystać z minimum 15-minutowej przerwy.
• Zgodnie z art. 134 § 1 pkt 2 k.p. pracownik otrzyma prawo do dodatkowej przerwy trwającej co najmniej 15 minut, kiedy jego dobowy czas pracy przekroczy 9 godzin.
• Według art. 134 § 1 pkt 3 k.p. kolejne 15 minut przerwy lub więcej będzie należało się pracownikowi, którego czas pracy wyniesie ponad 16 godzin.

Art. 134 § 2 k.p. podaje, że wymienione przerwy będą wliczane do czasu pracy. Na podstawie art. 29 § 3 pkt 1 lit. c pracodawca będzie musiał poinformować pracownika o przysługujących mu przerwach w pracy – nie później niż w ciągu 7 dni od dnia dopuszczenia pracownika do pracy.

Pracownik nie może zrezygnować z przerwy w pracy, aby przyjść do niej kwadrans później lub zakończyć ją kwadrans wcześniej.

Przykład

Julia, zatrudniona na pełny etat, pracuje od 9:00 do 17:00. Ma prawo do 15-minutowej przerwy, która wlicza się do czasu pracy. Pracowniczka nie może z niej zrezygnować, aby przyjść do biura o 9:15 lub wyjść z biura o 16:45. Jeżeli Julia będzie pracować w godzinach nadliczbowych, według znowelizowanego Kodeksu pracy będzie jej przysługiwać dodatkowe 15 minut przerwy, kiedy dobowy wymiar pracy przekroczy 9 godzin. To oznacza, że podczas pracy trwającej od 9:00 do 20:00 Julia będzie mogła skorzystać z 2 przerw po 15 minut.

👉 Zobacz 7 głównych zmian w umowach o pracę w 2023 roku, zwłaszcza jeśli zatrudniasz pracowników na okresy próbne i czas określony.

Przerwa „obiadowa” w pracy

Art. 141 § 1 k.p. umożliwia pracodawcy wprowadzenie maksymalnie godzinnej przerwy, którą można wykorzystać na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych. 

Co ważne, dłuższa przerwa:

• nie może przekraczać 60 minut,
• nie wlicza się do czasu pracy,
• nie jest podzielna.

Na podstawie art. 141 § 2 k.p. tę przerwę wprowadza się w jednym z poniższych dokumentów:

• układzie zbiorowym pracy,
• regulaminie pracy,
• umowie o pracę (jeśli pracodawcy nie obejmuje układ zbiorowy pracy lub obowiązek ustalenia regulaminu pracy).

Chociaż Kodeks pracy nie przewiduje wynagrodzenia za tę przerwę, przepisy wewnątrzzakładowe mogą określać, że jest płatna. Ponadto pracodawca może wyznaczyć, w których godzinach pracownicy mogą wykorzystać dłuższą przerwę, także łącznie z 15-minutową przerwą.

Przykład

Andrzej uwzględnił w regulaminie pracy zapis mówiący o 30-minutowej przerwie na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych przez pracowników. Jeśli pracownik połączy tę opcjonalną przerwę z obowiązkową 15-minutową, zyska 45-minut, podczas których może zjeść obiad. O ile 15 minut przerwy wlicza się do czasu pracy, o tyle 30 minut – nie. Jeśli osoba zatrudniona na pełny etat powinna pracować od 8:00 do 16:00, wskutek dodatkowej przerwy skończy pracę o 16:30.

Przerwy w pracy przy komputerze

Zgodnie z § 1 pkt 2 rozporządzenia w sprawie BHP na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe pracownicy mają prawo do 5-minutowej przerwy po każdej godzinie pracy przed monitorem. Te przerwy wliczają się do czasu pracy. Co kluczowe, pracownik powinien odpoczywać od pracy przed monitorem po każdej godzinie, a nie kumulować 5-minutowe przerwy, aby wykorzystać je jako jedną dłuższą.

Co ważne, pracodawca nie musi zapewniać tych przerw, jeśli pracownik łączy pracę przy monitorze z innymi zadaniami, które nie obciążają narządu wzroku i wymagają innej pozycji ciała. W tym przypadku nieprzerwana praca przy monitorze nie może przekraczać 1 godziny.

👉 Poznaj różnice między umową zlecenie a umową o pracę. Z artykułu dowiesz się, czy strony umowy zlecenia mogą uzgodnić odpłatne okresy niewykonywania pracy przez zleceniobiorcę.

Przerwy w pracy w warunkach szczególnie uciążliwych

Jeżeli warunki pracy są szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia pracownika, pracodawca ma prawo do skrócenia czasu pracy na dwa sposoby:

• może ustanowić przerwy, które będą się wliczać do czasu pracy,
• może obniżyć normy czasu pracy określone w art. 129 k.p.

Ustanowienie przerw wliczanych do czasu pracy jest jedyną możliwością w przypadku pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie. W obu przypadkach nie obniża się wynagrodzenia pracowników.

To, jakie prace są szczególnie uciążliwe lub szkodliwie wpływają na zdrowie pracowników, ustala się podczas konsultacji z nimi lub ich przedstawicielami oraz na podstawie opinii lekarza, który sprawuje profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Przerwy w pracy dla osób niepełnosprawnych

Art. 17 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych podaje, że osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, którą wlicza się do czasu pracy.

Przerwy w pracy na karmienie piersią

Jeśli pracowniczka karmi piersią, ma prawo do płatnej i wliczanej do czasu pracy przerwy na karmienie, o ile pracuje przez co najmniej 4 godziny dziennie. Jak wymiar czasu pracy wpływa na długość i liczbę przerw?

• Poniżej 4 godzin – przerwa na karmienie piersią nie przysługuje.
• Od 4 godzin do 6 godzin – matka karmiąca może skorzystać z jednej przerwy na karmienie, która trwa 30 minut w przypadku karmienia 1 dziecka lub 45 minut w przypadku karmienia 2 dzieci.
• Powyżej 6 godzin – pracowniczce przysługują 2 przerwy trwające po 30 minut w przypadku karmienia 1 dziecka i po 45 minut w przypadku karmienia 2 dzieci.

Art. 187 § 1 k.p. stanowi, że przerwy można połączyć na wniosek pracownicy.

Przerwy w pracy dla młodocianych pracowników

Pracownik młodociany ma co najmniej 15 lat i mniej niż 18 lat. Zgodnie z art. 202 § 1 i § 2 k.p. wymiar czasu pracy młodocianego jest uzależniony od jego wieku:

• nie może przekraczać 6 godzin na dobę w przypadku osób w wieku do 16 lat,
• nie może przekraczać 8 godzin na dobę w przypadku osób w wieku powyżej 16 lat.

Co kluczowe, według art. 202 § 3 k.p. czas nauki, który wynika z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, wlicza się do czasu pracy młodocianego. Art. 202 § 3[1] k.p. podaje, że jeżeli dobowy czas pracy przekracza 4,5 godziny, młodocianemu pracownikowi należy się 30-minut niepodzielnej przerwy, wliczonej do czasu pracy.

Dodatkowe pytania o przerwy w pracy