Zmiana czasu a praca w nocy – jak przestawienie zegara wpływa na wynagrodzenie za pracę nocną?

Już niedługo zmieniamy czas letni na zimowy. W nocy z 28 października (soboty) na 29 października (niedzielę) 2023 roku cofniemy zegary z 3:00 na 2:00. Jak zmiana czasu z letniego na zimowy wpływa na wynagrodzenie za pracę w godzinach nocnych, w tym nadliczbowych? Wyjaśniamy również, jak rozliczyć wynagrodzenie za pracę w nocy, podczas której zmieniamy czas zimowy na letni.

Jak ustalić godziny pracy w porze nocnej?

O ile przepisy narzucają pracodawcom ramy czasowe, w których pracę kwalifikuje się jako wykonywaną w nocy, o tyle dają pewną dowolność w określaniu godzin nocnych zmian.

Art. 151⁷ § 1 Kodeksu pracy stanowi, że pora nocna obejmuje 8 godzin – bez żadnych przerw – między 21:00 jednego dnia a 7:00 kolejnego dnia. Pracodawca ustala, w których godzinach praca jest wykonywana w porze nocnej, np. od 21:00 do 5:00, od 22:00 do 6:00 lub od 23:00 do 7:00. Można przyjąć także niepełne godziny, np. od 21:30 do 5:30. Co więcej, przedziały czasowe mogą być różne dla poszczególnych działów czy stanowisk.

Wybrany zakres uwzględnia się w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy bądź informacji o warunkach zatrudnienia. Jeśli wspomniane dokumenty nie będą zawierać postanowień związanych z porą nocną w zakładzie pracy, to nie znaczy, że nie będzie w nim obowiązywać. W przypadku zaniedbania przepisów wewnątrzzakładowych przyjmuje się, że pora nocne trwa w godzinach podanych w Kodeksie pracy, czyli od 21:00 do 7:00 (aż 10 godzin!).

Nie ma znaczenia, kiedy pracujesz. Możesz mieć całodobowy dostęp do danych kadrowo-płacowych Twoich pracowników!

Współpracujesz z biurem rachunkowym i czekasz nawet kilka dni na odpowiedź w związku z czasem pracy czy wynagrodzeniem? Kiedy nie ma specjalisty ds. kadr i płac, nie masz dostępu do ważnych danych pracowniczych? Zmień to dzięki platformie kadrowo-płacowej TribePerk! Zyskasz do niej dostęp, powierzając nam kadry i płace Twojej firmy.

Sprawdź

Ile wynosi wynagrodzenie z dodatkiem za pracę w porze nocnej?

Pracownik pracujący w godzinach nocnych przyjętych w zakładzie pracy otrzymuje wynagrodzenie z dodatkiem. Art. 151⁸ § 1 k.p. stanowi, że dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej jest równy 20% stawki godzinowej, która wynika z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Najniższa krajowa wynosi 3600 zł brutto do 31 grudnia 2023 roku. Potem odbędą się dwie podwyżki. Już 1 stycznia 2024 roku płaca minimalna wzrośnie do 4242 zł brutto, a 1 lipca 2024 roku – do 4300 zł brutto. To pociągnie za sobą wzrost dodatku nocnego. Aby go obliczyć, musisz wiedzieć, ile godzin powinna przepracować w danym miesiącu osoba zatrudniona na pełny etat.

To oznacza, że za pracę w nocy należy się:

• 4,29 zł brutto we wrześniu 2023 roku,
• 4,09 zł brutto w październiku 2023 roku,
• 4,50 zł brutto w listopadzie 2023 roku,
• 4,74 zł brutto w grudniu 2023 roku,
• 5,05 zł brutto w styczniu 2024 roku,
• 5,05 zł brutto w lutym 2024 roku,
• 5,05 zł brutto w marcu 2024 roku,
• 5,05 zł brutto w kwietniu 2024 roku,
• 5,30 zł brutto w maju 2024 roku,
• 5,30 zł brutto w czerwcu 2024 roku,
• 4,67 zł brutto w lipcu 2024 roku,
• 5,11 zł brutto w sierpniu 2024 roku,
• 5,11 zł brutto we wrześniu 2024 roku,
• 4,67 zł brutto w październiku 2024 roku,
• 5,65 zł brutto w listopadzie 2024 roku,
• 5,37 zł brutto w grudniu 2024 roku.

Zwróć uwagę, że wysokość dodatku nocnego za godzinę pracy w 2024 roku jest najniższa w lipcu i październiku. Chociaż wynagrodzenie minimalne będzie wynosić 4300 zł brutto od 1 lipca 2023 roku, to pracownik na pełnym etacie przepracuje aż 184 godziny w tych miesiącach. W efekcie dodatek za pracę w porze nocnej będzie niższy w porównaniu z kwotą obowiązującą w miesiącach, w których płaca minimalna i wymiar czasu pracy są niższe.

Pracodawcy mogą uprościć naliczanie dodatków za pracę w nocy i pracę w godzinach nadliczbowych

Ryczałt, czyli stała stawka zastępująca dodatek nocny i za nadgodziny, ma zastosowanie w przypadku pracowników, którzy na stałe pracują poza zakładem pracy.

Dowiedz się, jak wprowadzić wynagrodzenie ryczałtowe

Jak zmiana czasu z letniego na zimowy wpływa na rozliczenie czasu pracy w nocy?

Cofnięcie zegarów w ramach zmiany czasu z letniego na zimowy sprawia, że pracownicy wykonują pracę w nocy godzinę dłużej. To oznacza, że powstaje dobowa godzina nadliczbowa, za którą należy się albo wynagrodzenie z dodatkiem (oddzielnym od nocnego!), albo czas wolny udzielony z inicjatywy pracownika lub pracodawcy.

Zgodnie z art. 151¹ § 1 pkt 1 lit. a k.p. praca w godzinach nadliczbowych w nocy skutkuje wypłatą normalnego wynagrodzenia z dodatkiem wynoszącym 100% stawki godzinowej. Oprócz tego pracownik powinien otrzymać wspomniany dodatek nocny, czyli co najmniej 4,09 zł brutto za godzinę pracy w nocy w październiku 2023 roku.

Co prawda niektórzy przyjmują, że pracownikowi nie należy się dodatek nocny za dodatkową godzinę przepracowaną wskutek zmiany czasu. Uzasadniają to faktem, że dodatek wypłaca się za maksymalnie 8 godzin nocnych. Przeciwnicy tego stanowiska argumentują, że pracownik wykonuje pracę godzinę dłużej, którą uwzględnia się w ewidencji czasu pracy, więc nie powinien być poszkodowany finansowo.

Przykład – rozliczenie wynagrodzenia za pracę w nocy z 28 października na 29 października 2023 roku

Pora nocna trwa od 23:00 do 7:00. Pracownik wykonujący pracę w nocy – zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy – z 28 października na 29 października 2023 roku przepracuje aż 9 godzin zamiast 8 godzin. Pracodawca musi rozliczyć dodatkową godzinę przepracowaną wskutek zmiany czasu z letniego na zimowy. Powinien wybrać jedno z trzech rozwiązań:

1. Wypłacić pracownikowi normalne wynagrodzenie z dodatkiem za godzinę nadliczbową i dodatkiem nocnym.
2. Udzielić na wniosek pracownika czasu wolnego za 1 godzinę nadliczbową (np. w listopadzie) i wypłacić za nią normalne wynagrodzenie z dodatkiem nocnym (bez dodatku za nadgodziny). Ponadto pracodawca obniży wynagrodzenie, w którym pracownik z własnej inicjatywy odbiera czas wolny, o kwotę należną za tę 1 godzinę pracy.
3. Przyznać pracownikowi czas wolny z własnej inicjatywy w tym samym okresie rozliczeniowym (np. w październiku w przypadku 1-miesięcznego okresu) i wypłacić za tę 1 godzinę nadliczbową w nocy wynagrodzenie z dodatkiem nocnym (bez dodatku za nadgodziny). W tym przypadku pracownik otrzymuje aż 1,5 godziny wolnego, a pracodawca nie obniża wynagrodzenia za miesięczny wymiar czasu pracy.

Czy czas wolny za nadgodziny wpływa na wynagrodzenie?

To zależy, czy pracodawca udziela czasu wolnego za godziny nadliczbowe na wniosek pracownika, czy z własnej inicjatywy.

Poznaj zasady odbioru czasu wolnego za nadgodziny

Czy wszyscy pracownicy mogą pracować w nocy przez 9 godzin w związku ze zmianą czasu z letniego na zimowy?

Nie. Według art. 151⁷ § 3 k.p. osoby pracujące w nocy, które wykonują prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym, nie mogą pracować dłużej niż 8 godzin na dobę. Zgodnie z art. 151⁷ § 2 k.p. za pracownika pracującego w nocy uważamy osobę, która spełnia jedno z dwóch kryteriów:

1. jej rozkład czasu pracy obejmuje minimum 3 godziny pracy w nocy,
2. jej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym wypada w porze nocnej.

Jeżeli okres rozliczeniowy wynosi 1 miesiąc, należy wziąć pod uwagę godziny pracy w tym miesiącu, np. 176 godzin w październiku 2023 roku. 1/4 z 176 godzin to 44 godziny. Gdyby okres rozliczeniowy obejmował 3 miesiące, trzeba by podsumować godziny do przepracowania w październiku, listopadzie i grudniu.

176 godzin + 160 godzin + 152 godziny = 488 godzin

488 godzin × 25% = 122 godziny

Wyżej opisane ograniczenie nie dotyczy pracowników, którzy:

• zarządzają zakładem pracy w imieniu pracodawcy,
• prowadzą akcję ratowniczą w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Godziny nadliczbowe, także wykonywane w nocy, są limitowane

Chociaż Kodeks pracy ogranicza limit godzin nadliczbowych do 150 w ciągu roku kalendarzowego, pracodawca może przyjąć inny limit w przepisach wewnątrzzakładowych.

Sprawdź limit nadgodzin na dobę, tydzień, miesiąc czy rok

Jak zmiana czasu z zimowego na letni wpływa na wynagrodzenie za pracę w nocy?

Kiedy zmieniamy czas zimowy na letni, przestawiamy zegary o 1 godzinę do przodu, czyli z 2:00 na 3:00 w nocy. Tym samym osoby, które wykonują pracę w nocy, pracują 1 godzinę krócej.

Art. 80 k.p. stanowi, że wynagrodzenie należy się wyłącznie za pracę wykonaną. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas, w którym nie wykonuje pracy, jeśli przepisy tak stanowią, np. w przypadku zwolnienia lekarskiego. Czy w związku z tym pracodawca powinien wypłacić wynagrodzenie pomniejszone o kwotę należną za 1 godzinę nocną?

Przyjmuje się, że jeśli pracownik jest wynagradzany stawką godzinową, to pracodawca wypłaca wynagrodzenie przestojowe za 1 brakującą godzinę pracy, przy czym pomija dodatek nocny. Zgodnie z art. 81 § 1 i 2 k.p. pracownik był gotów do wykonywania pracy, natomiast nie było to możliwe z przyczyn od niego niezależnych. Pracownik, który otrzymuje wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej, powinien otrzymać kwotę należną za wymiar czasu pracy w tym miesiącu. W tym przypadku również pomija się dodatek nocny za 1 brakującą godzinę.

Pracodawca może wydłużyć zmianę pracowniczą w terminie zmiany czasu zimowego na letni, aby nie stracić 1 godziny na każdego pracownika, zwłaszcza jeśli mogłoby to wygenerować stratę dla zakładu pracy, np. ograniczyć liczbę wytworzonych produktów.